Voyager 1 “ışık günü” mesafesine çok yakın

Işık saniyede yaklaşık 300 bin km hızla gider; kulağa inanılmaz hızlı gelir. Ama evrenin ölçeği büyüdükçe, bu hız bile “gecikme” olarak hissedilmeye başlar. Derin uzay görevlerinin neden yüksek otonomiye ihtiyaç duyduğunu anlatan en basit gerçek de bu: Bazen komut vermek değil, komutun ulaştığını öğrenmek bile günler alır.

AY’DAN PLÜTON’A GECİKME

Bu gecikmeyi daha tanıdık mesafelerle düşününce tablo netleşiyor:

* Ay: Yaklaşık 2,6 saniye (tek yön yaklaşık 1,3 saniye)

* Mars: En fazla yaklaşık 4 dakika

* Jüpiter: En fazla yaklaşık 52 dakika

* Plüton: En fazla yaklaşık 6,8 saat

Bu yüzden Mars araçları ya da derin uzay sondaları, “Dünya’dan anlık joystick” ile yönetilemez; kendi başına karar veren yazılımlar ve önceden planlanmış senaryolar kritik hale gelir.

İKİ GÜN SÜRECEK KOMUT

Voyager 1’in hikâyesi de bu ölçeğin en çarpıcı örneği. 1977’de Jüpiter ve Satürn yakın geçişi için fırlatılan araç, görevinin ardından tek yönlü bir rotayla Güneş’in etki alanını geride bırakıp yıldızlararası uzaya çıktı. Bugün hâlâ Dünya ile iletişim kurabilmesi, uzay mühendisliğinin “dayanıklılık testi” gibi görülüyor.

Ancak mesafe büyüdükçe haberleşme ağırlaşıyor. Voyager 1’e gönderilen bir komutun ulaşıp aracın “alındı” yanıtını geri yollaması, 24 saatlik tek yön gecikmeyle birlikte yaklaşık 2 gün sürecek. Bu da mühendislerin aracı “ağır çekimde” yönetmesi anlamına geliyor: Bir ayar değiştiriyorsun, sonucu görmen günleri buluyor.

Voyager 2 ise daha geride; Dünya’dan uzaklığı hâlâ “ışık saati” ölçeğinde ve Voyager 1’e kıyasla daha kısa bir gecikmeye sahip. Her iki araç da NASA’nın Derin Uzay Ağı (Deep Space Network) üzerinden izleniyor ve komut alıp veri göndermeyi sürdürüyor.

GÜÇ AZALIYOR, GÖREV UZATILIYOR

Öte yandan zaman Voyager’ların aleyhine işliyor. Araçların nükleer güç kaynakları yıllar içinde zayıfladığı için NASA, görevi mümkün olduğunca uzatmak adına bazı bilim aletlerini kapatarak enerji tasarrufuna gidiyor. Hedef, kalan en kritik sistemleri çalışır tutup Voyager’lardan olabildiğince uzun süre veri alabilmek; beklenti, dikkatli enerji yönetimiyle bazı ölçümlerin 2030’lara sarkabilmesi.