NASA’nın Ay’a nükleer reaktör planı: Mümkün mü?

NASA’nın eski baş teknoloji sorumlusu ve nükleer enerji konusunda ABD Kongresi’nde de tanıklık yapmış olan Prof. Bhavya Lal, planın aslında ajansın uzun süredir yürüttüğü çalışmaların hızlandırılmasından ibaret olduğunu söylüyor: “NASA onlarca yıldır uzay için fisyon gücü projelerini finanse ediyor. Buradaki tek yenilik, somut bir tarih verilmiş olması.”

Nitekim ABD’nin uzaya gönderdiği ilk nükleer reaktör 1965’teki SNAP-10A olmuştu. Lal ve meslektaşı Dr. Roger Myers’ın hazırladığı bir raporda da, ABD’nin 2030’a kadar Ay’da küçük ölçekli bir reaktör test etmesi gerektiği savunuluyordu. NASA’nın planları bu raporla büyük ölçüde örtüşüyor. 

NEDEN NÜKLEER?

Engadget'e göre nükleer enerjinin tercih edilmesinin en önemli sebebi, kütleye oranla sağladığı yüksek güç. Nükleer fizikçi Nick Touran, “Yumuşak beyzbol topu büyüklüğündeki uranyum-235, bir tren dolusu kömür kadar enerji üretebilir” diyor.

Ay’da 14 gün süren geceler ve hiç güneş görmeyen kraterler bulunuyor. Bu koşullar, sadece güneş enerjisine dayalı bir üs için devasa batarya ihtiyaçlarını doğuruyor. Lal’e göre nükleer güç, Ay’da sanayi ölçeğinde üretim ve hatta 3D baskı gibi faaliyetler için vazgeçilmez olacak. Mars içinse nükleer enerji daha da kritik; çünkü gezegen, haftalar süren ve tüm kıtaları kaplayan toz fırtınalarıyla ünlü. 

ÖNÜNDEKİ ENGELLER

Ancak ortada ciddi teknik sorunlar var. Şu anda ABD’de prototip aşamasında bile ticari mikro reaktör bulunmuyor. NASA ve Enerji Bakanlığı 2018’de KRUSTY adlı 10 kilovatlık küçük bir sistemin testini başarıyla yapmıştı, fakat 100 kilovatlık hedef için yeni bir reaktör geliştirilmesi şart.

Bir diğer büyük zorluk, taşıma kapasitesi. 100 kilovatlık bir reaktörün 10-15 ton ağırlığında olacağı hesaplanıyor. Bu yükü taşıyabilecek tek aday SpaceX’in Starship roketi, fakat 2025 boyunca yapılan testlerin çoğu patlamayla sonuçlandı. Ayrıca reaktörün devasa radyatörünün roket içine sığdırılması da ayrı bir problem. 

NASA’DA MORAL BOZUKLUĞU

Projeyi tehdit eden bir başka faktör de NASA’daki ciddi iş gücü kaybı. Ajans, emeklilik ve gönüllü ayrılmalarla 4 bin çalışanını kaybetmeye hazırlanıyor. Bu da toplam personelin yaklaşık yüzde 20’si demek. Üstelik kayıpların önemli bir kısmı nükleer mühendislikte uzman personelden olabilir.

Buna rağmen NASA, Enerji Bakanlığı ve özel sektör iş birliğiyle projeyi hayata geçirmekte kararlı görünüyor. NASA Sekreteri Duffy yaptığı açıklamada, “Amerika’nın uzayda liderliğini sürdüreceğiz, Ay’a dönüş ve Mars’a insan gönderme hedeflerimizden vazgeçmeyeceğiz” dedi. 

FATURA AĞIR

Uzmanların hesaplarına göre Ay’a nükleer reaktör yerleştirmek için yıllık yaklaşık 800 milyon dolar, beş yıl boyunca düzenli finansman gerekiyor. Dolayısıyla iş yalnızca teknik zorlukları aşmakla bitmiyor; Washington yönetiminin projeye bütçe konusunda ne kadar destek vereceği de belirleyici olacak.