Hubble “Gezegen doğumevi”ni görüntüledi

Yaklaşık bin ışık yılı uzaklıktaki sistemin gezegen oluşum diskinin çapı yaklaşık 644 milyar kilometre olarak ölçülüyor. Bu da Güneş ile Plüton arasındaki mesafenin 100 katından fazla bir ölçeğe işaret ediyor.

DEVASA DİSK

Geçen yıl ilk kez fark edilen IRAS 23077+6707, büyüklüğü kadar sıra dışı görünümüyle de dikkat çekiyor. Sistem, araştırmacıların taktığı takma adla “Drakula’nın çivitosu” olarak anılıyor. İsim, keşfi yapan astrofizikçilerden birinin Transilvanyalı, diğerinin ise Uruguaylı olmasına gönderme yapıyor; “çivito” da Uruguay’ın ünlü etli sandviçi.

Bu kez yapılan gözlemler, Hubble Uzay Teleskobu’nun görünür ışık görüntüleriyle disk içindeki ince yapıları daha net ortaya koydu. Araştırmacılara göre IRAS 23077+6707, “ders kitabı” gezegen oluşum disklerinden beklenen sakin ve düzenli görüntüden oldukça uzak.

KAOTİK DETAYLAR

Yeni görüntüler diskin, özellikle üst katmanlarında hareketli ve türbülanslı bir yapı sergilediğini gösteriyor. Diskten dışarı doğru uzanan ince “tül gibi” malzeme şeritleri, benzer sistemlerde görülenden çok daha büyük ölçeklere taşmış durumda.

Araştırma ekibi, bu ayrıntı seviyesinin disk görüntülemede nadir yakalandığını vurgularken, gezegen oluşum bölgelerinin düşünüldüğünden daha aktif ve karmaşık olabileceğine dikkat çekiyor.

ASİMETRİ DİKKAT ÇEKTİ

Görüntülerdeki en çarpıcı bulgulardan biri de sistemin belirgin biçimde lop-sided (tek tarafa yığılmış) görünmesi. Diskin bir tarafında çok uzak mesafelerden uzanan gaz filamentlerinin içeri doğru “akıp” diske malzeme taşıdığı izlenirken, diğer tarafta sınır daha keskin; çevredeki gezegen yapım malzemesi daha az.

Bu dengesiz görünümün nedeni henüz net değil. Ancak araştırmacılar; çevredeki gazla etkileşim, yıldız rüzgârları ya da sistemin uzaydaki hareketi gibi faktörlerin bu dramatik yapıyı şekillendirmiş olabileceğini değerlendiriyor.

ONLARCA JÜPİTER’LİK MALZEME

Diskte, toplamda 10 ila 30 Jüpiter kütlesine karşılık gelebilecek kadar malzeme bulunabileceği belirtiliyor. Bu da IRAS 23077+6707’yi, “uç koşullarda” gezegenlerin nasıl filizlenebileceğini anlamak için önemli bir doğal laboratuvara dönüştürüyor.

Gezegenlerin oluşumu milyonlarca yıl sürse de astronomlar, bu süreçteki değişimleri daha kısa zaman aralıklarında “anlık fotoğraflar” gibi izleyebilecek. Araştırma ekibi, daha uzun süreli gözlemler ve ek ölçümlerle sistemin dinamiklerinin zaman içinde nasıl evrildiğini çözmeyi hedefliyor.