CERN deneyi: Varlığın nedenine dair ipucu bulundu

CERN’deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda (LHC) yapılan gözlemler, evrenin neden maddeyle dolu olduğu konusunda önemli bir ipucu sunuyor.

Bilim insanlarına göre Büyük Patlama sırasında eşit miktarda madde ve antimadde oluştu. Ancak bu iki tür birbiriyle karşılaştığında birbirini yok eder. Teoride, bu durumun evrende hiçbir şey kalmamasına yol açması gerekirdi. Oysa bugün burada olduğumuza göre bu denge bir noktada bozuldu. İşte bilim insanları da bu bozulmanın nasıl gerçekleştiğini anlamaya çalışıyor.

AYNA BOZULMASI

CERN’in Mart 2025’te yayımladığı ve şimdi hakemli bilim dergisi Nature tarafından da onaylanan araştırmaya göre, madde ve antimadde arasında doğadaki temel yasaların işleyişinde küçük ama çok önemli bir fark var. Bu fark, yük-parite (CP) simetrisinin ihlali olarak adlandırılıyor.

Normalde parçacıklar ile antimadde karşılıkları aynı kütleye, ancak zıt yüke sahip olur. Ancak bu parçacıklar başka parçacıklara dönüşürken —örneğin radyoaktif bozunmalar sırasında— bu simetri kırılabiliyor. Sonuç olarak, bazı parçacıklar ve karşılıkları farklı oranlarda bozunabiliyor.

SİMETRİ İHLALİ GÖZLENDİ

Bu tür CP simetrisi ihlali daha önce mezon adı verilen parçacıklarda görülmüştü. Ancak maddeyi oluşturan temel yapı taşları olan baryonlar (proton ve nötron gibi) için böyle bir gözlem ilk kez yapıldı.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, hem madde hem de antimaddeden oluşan çok sayıda baryon üretip bunların bozunmalarını inceleyerek, bu parçacıkların simetriyi nasıl ihlal ettiğini gösterdi. Araştırmaya göre baryonlar bozunurken, antimaddeye kıyasla çok az da olsa daha fazla madde üretiyor.

Her ne kadar bu gözlem, evrendeki madde fazlalığını açıklamak için çok önemli bir adım olsa da, araştırmada belirtilen fark astronomik gözlemlerle karşılaştırıldığında hala çok küçük kalıyor. Yani mevcut fizik kuramı olan Standart Model, bu asimetrinin tamamını açıklamaya yetmiyor.

Bu nedenle bilim insanları, maddenin antimaddeye üstün gelmesini sağlayan daha fazla CP ihlali kaynağı olduğunu ve bunların henüz keşfedilmediğini düşünüyor.