Rusya’nın Uluslararası Uzay İstasyonu yolu kapandı

Kazakistan’daki Baykonur Uzay Üssü’nde yer alan 31/6 numaralı rampadan roket, Türkiye saatiyle 12:27’de havalandı; kısa süre sonra ortaya çıkan bir kaza, Rusya’yı en azından bir süreliğine UUİ’ye hem kargo hem de astronot gönderemez hale getirdi.

BAKIM KABİNİ ÇÖKTÜ

Fırlatma rampasının altında görev yapan 8U216 kodlu “mobil bakım kabini”, roketin motorlarına erişim, koruyucu kapakların çıkarılması ve ateşleme için kullanılan piroteknik düzeneklerin yerleştirilmesi gibi kritik işlemler için devreye giren, raylı sistem üzerinde hareket eden metal bir platform. Yaklaşık 130 ton ağırlığındaki bu yapı, hazırlıklar tamamlandıktan sonra rampa duvarındaki yuvasına çekiliyor.

Soyuz MS-28’in kalkışının ardından yapılan rutin incelemelerde, kabinin yuvasından kopup yaklaşık 20 metre aşağıdaki alev hendeğine başaşağı düşmüş halde olduğu görüldü. Uzmanlara göre kalkış sırasında rampa altındaki basınç farkı, kabini adeta vakumlayarak yuvasından söküp aşağı fırlattı. İlk değerlendirmeler, ya kilitleme mekanizmasının düzgün devreye girmediğini ya da kilitlerin yük altında kırıldığını gösteriyor.

Rusya Federal Uzay Ajansı Roskosmos, Telegram üzerinden yaptığı açıklamada, “Fırlatma sorunsuz gerçekleşti, mürettebat istasyona güvenle ulaştı. Rampta bazı bileşenlerde hasar tespit edildi, yedek parçalar mevcut ve onarım kısa sürede yapılacak.” mesajını paylaştı. Ancak sahadan gelen görüntüler ve bağımsız analizler, bakım kabininin büyük ölçüde hurdaya çıktığına işaret ediyor.

SOYUZ UÇUŞU BAŞARILI

Kazanın dramatik tarafı, her şeyin aslında “başarılı bir fırlatma” ile başlaması. Soyuz MS-28, Baykonur’daki 31/6 numaralı rampadan planlandığı gibi havalandı ve birkaç saat içinde UUİ’ye kenetlendi. Kapsülde bulunan kozmonotlar Sergey Kud-Sverçkov ve Sergei Mikayev ile NASA astronotu Christopher Williams, istasyona sağ salim ulaştı ve görevlerine başladı.

Bu rampa, 2020’den bu yana Rusya’nın ISS’ye insanlı ve yük uçuşlarını gerçekleştirdiği tek Soyuz fırlatma noktası. Efsanevi “Gagarin Fırlatma Rampası” olarak bilinen Site 1/5, modernizasyon yetersizliği nedeniyle yıllar önce devre dışı bırakılmıştı. Rusya’nın diğer üsleri Plesetsk ve Vostoçni ise uydu ve askeri yükler için kullanılıyor; UUİ yörüngesine insanlı Soyuz gönderecek altyapıya sahip değiller.

UÇUŞ TAKVİMİ SARSILDI

Bakım kabini olmadan 31/6 numaralı rampa kullanılamıyor. Bu da Rusya’nın, UUİ’ye hem Progress kargo araçlarını hem de Soyuz mürettebat kapsüllerini fırlatma kapasitesini “belirsiz bir süre için” kaybettiği anlamına geliyor. Uzay ajansının elinde yedek parçalar olduğu ve teorik olarak yeni bir kabin üretilebildiği belirtilse de, bunun birkaç ay mı yoksa 2-3 yıl mı süreceği konusunda net bir görüş yok.

Bazı Rus kaynaklar, yıllar önce siparişi verilen bir yedek servis platformunun Baykonur’da depoda beklediğini, gerekirse bu yapının devreye alınabileceğini yazıyor. Alternatif senaryolarda ise Plesetsk’teki 43 numaralı fırlatma alanında bulunan benzer kabinin sökülüp Baykonur’a taşınması masada. Her iki durumda da kabinin monte edilmesi, rampanın detaylı şekilde incelenmesi ve en az 1 insansız test fırlatmasının yapılması gerekiyor.

Bu takvim kayması, 21 Aralık 2025 için planlanan Progress MS-33 ikmal uçuşunun ertelenmesine neredeyse kesin gözüyle bakılmasına yol açtı. 14 Temmuz 2026’da yapılması öngörülen bir sonraki mürettebatlı Soyuz MS-29 görevinin de kaydırılması gündemde.

RUSYA’NIN UZAY PLANLARI

Kaza, Rusya’nın insanlı uzay uçuşu programı için kritik bir dönemeçte yaşandı. Ukrayna’nın 2022’de işgali sonrası uygulanan yaptırımlar, Roskosmos’un hem ticari uydu piyasasındaki hem de bilimsel iş birliklerindeki konumunu ciddi biçimde zayıflattı. Soyuz fırlatmaları için Avrupa Uzay Üssü Kourou’dan çekilmesiyle, ajans Batılı müşterilerin önemli bir kısmını kaybetti.

Avrupa Uzay Ajansı ile yürütülen ExoMars projesi askıya alındı, NASA ile planlanan Venera-D Venüs görevi fiilen rafa kalktı. Soyuz roketleriyle fırlatılması planlanan Galileo uydu görevleri, Euclid uzay teleskobu ve EarthCARE iklim uydusu gibi projeler için de başka roketlere geçildi. UUİ’ye tek çıkış kapısı olan rampanın devre dışı kalması, Rusya’nın hem mevcut istasyon iş birliğini hem de uzun vadede kendi uzay istasyonu ve Çin ile yürüttüğü Ay planlarını zorlaştıracak.