Köpeğinizde kurt geni olabilir

Üstelik bu, 20 bin yıl önce köpeklerin atası olan kurtlardan kalan “eski miras” değil. Araştırmaya göre evcil köpekler ile vahşi kurtlar, son birkaç bin yıl içinde de zaman zaman çiftleşip gen alışverişi yapmış.

Çalışmanın yazarlarından Logan Kistler, bunun “yarın salonda otururken içeri bir kurdun dalıp köpeğinizle çiftleşeceği” anlamına gelmediğini vurguluyor. Melezleşmelerin nadir ve genellikle insan etkisiyle -örneğin habitat tahribatı, avcılık, sürülerin dağılması- ortaya çıktığı düşünülüyor.

İKİ TÜR KARIŞMAYA DEVAM

Amerikan Doğa Tarihi Müzesi ve Smithsonian Doğa Tarihi Müzesi’nden araştırmacılar, binlerce köpek ve kurt genomunu inceleyerek, türler arasındaki gen akışını hesapladı. Toplam 2 bin 600’den fazla eski ve modern köpek/kurt genomu analiz edildi.

Sonuç: Günümüz ırk köpeklerinin yaklaşık yüzde 64’ünde, kurtlardan gelen küçük DNA parçaları tespit edildi. Ortalama olarak bu karışım, köpek soy ağacında yaklaşık 800 nesil önce yaşanmış melezleşmelere işaret ediyor.

EN KURTÇU IRKLAR

“En kurtçu” ırklar listesinde zirvede zaten adı üstünde olanlar var: Çekoslovak kurt köpeği ve Saarloos kurt köpeği, genomlarının yüzde 40’ına varan oranlarda kurt DNA’sı taşıyor.

Günlük hayatta evcil olarak beslenen ırklar arasında ise Grand Anglo-Français Tricolore av köpeği yaklaşık yüzde 5’lik kurt genine sahip. Saluki ve Afgan tazısı gibi görsel tazılar da kurt katkısı yüksek ırklar arasında.

Sürprizlerden biri, dev Saint Bernard’ların genomunda hiç kurt DNA’sı bulunmaması. Buna karşılık, avuç içi kadar Chihuahua’da bile genomun yaklaşık yüzde 0,2’si kurt kökenli. Araştırmanın başyazarı Audrey Lin, “Bu, Chihuahua sahibi olan herkes için gayet mantıklı,” diye esprili bir yorum yapıyor.

SOKAK KÖPEKLERİ VE KURTLAR

Araştırmanın en dikkat çekici bulgularından biri de “village dogs” denilen, insanların etrafında yaşayan ama evcil olmayan köpekler hakkında. Bilim insanları, incelenen tüm köy/sokak köpeklerinde kurt atası izine rastladı; oran yüzde 100.

Kistler, bu köpeklerin kurtlarla gen alışverişinde ana kanal olabileceğini düşünüyor. Sürüden kopan dişi kurtların, insan yerleşimleri çevresinde dolaşan başıboş erkek köpeklerle çiftleşmesi; böylece kurt genlerinin köpek havuzuna tekrar tekrar eklenmesi olası senaryolardan biri.

İlginç bir ayrıntı da şu: Sokak köpeklerinde tespit edilen kurt DNA’sı parçaları, beklenenden daha sık şekilde koku alma ile ilişkili gen bölgelerinde yoğunlaşıyor. Bilim insanları, bu sayede bu köpeklerin zorlu, öngörülemez ortamlarda yiyecek bulma ve hayatta kalma konusunda avantaj kazanmış olabileceğini düşünüyor.

MİZAÇ FARKLARI

Araştırma ekibi, elde ettikleri genetik verileri, köpek ırklarının kulüpler tarafından hazırlanan karakter tanımlarıyla da karşılaştırdı.

- Kurt DNA’sı az olan ırklar, daha sık “arkadaş canlısı, eğitimi kolay, sevecen” gibi kelimelerle tarif ediliyor.

- Kurt katkısı yüksek ırklar ise “yabancılara mesafeli, bağımsız, gururlu, bölgeci” gibi nitelemelerle öne çıkıyor.

Araştırmacılar, bunların genel eğilimler olduğunu, tek tek köpeklerin davranışını garanti etmediğini özellikle vurguluyor: Sırf soyunda kurt geni var diye bir köpek saldırgan ya da “vahşi” olmak zorunda değil; yetiştiği ortam ve eğitimi hâlâ belirleyici.

YÜKSEK İRTİFA VE KURT GENİ

Köpeklerin kurt akrabalarından ödünç aldığı genler, bazı durumlarda ciddi avantaj sağlamış gibi görünüyor. Örneğin Tibet kökenli birçok ırkta -minik, tüylü Lhasa Apso dahil- EPAS1 adlı bir gen varyantı bulunuyor.

Bu gen, düşük oksijenli yüksek irtifaya uyumla ilişkili. Aynı EPAS1 varyantı Tibet kurtlarında da var. Bilim insanları, köpeklerin bu geni muhtemelen yüksek rakımlı bölgelerde yaşayan kurtlardan aldığını ve böylece Himalaya gibi bölgelerde daha rahat yaşayabildiğini düşünüyor.

PEKİ NEDEN ŞİMDİ ORTAYA ÇIKTI?

Köpeklerin tüm DNA’sı aslında bir zamanlar kurttan geliyor. Burada söz konusu olan, 20 bin yıl önceki ilk evcilleştirmeden kalan genler değil; çok daha sonra, evcil köpekler ile vahşi kurtlar arasındaki melezleşmelerin bıraktığı küçük, kesintisiz DNA parçaları.

Bu parçaları tespit etmek ise ancak son yıllarda mümkün hale gelen, yüksek hassasiyetli genom analiz yöntemleri sayesinde yapılabildi. Çalışma, Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) dergisinde yayımlandı ve köpek-kurt ilişkisine dair “melezleşme çok nadirdir” şeklindeki eski görüşü ciddi şekilde güncelliyor.