Kamçatka Depremi’nde neden dev tsunamiler yaşanmadı?

Depremin merkez üssüne yakın Kamçatka’daki sahil kasabalarında dört metreye kadar ulaşan tsunami dalgaları ciddi hasara yol açtı. Rusya'da bazı bölgelerde tahliyeler gerçekleştirilirken, tsunami dalgalarının ulaştığı diğer ülkeler arasında Japonya, ABD, Kanada, Şili ve Filipinler yer aldı.

Ancak Japonya gibi Kamçatka’ya çok daha yakın olan bazı ülkelerde dalgalar beklenenden daha küçük oldu. Bu nedenle birçok tsunami uyarısı kaldırıldı ya da hafifletildi.

NEDEN DAHA BÜYÜK DEĞİLDİ?

Depremin büyüklüğüne rağmen, tsunaminin beklenenden küçük olması jeolojik açıklamalarla ilişkilendiriliyor. ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’na (USGS) göre, bu deprem Pasifik tektonik levhasının, Kuzey Amerika levhasının altına doğru kaydığı bir dalma-batma (subduction) bölgesinde meydana geldi.

Yıllık yaklaşık 80 mm’lik hareketle dünyanın en hızlı levha sınırlarından biri olan bu bölgedeki enerji, zaman zaman ani kırılmalarla serbest kalıyor. Bu tür büyük depremlerde, iki levha arasındaki temas yüzeyinin yaklaşık 400 km’ye 150 km genişliğinde olduğu tahmin ediliyor.

Ancak Kamçatka’daki depremin 20,7 km derinlikte meydana gelmiş olması, deniz tabanındaki dikey yer değiştirmeyi sınırlamış olabilir. Bu da, tsunaminin şiddetini azaltan bir faktör olarak değerlendiriliyor.

TSUNAMİLER NASIL OLUŞUYOR?

Depremler sırasında deniz tabanındaki ani yükselme ya da alçalmalar, milyonlarca ton suyu yerinden oynatarak tsunami dalgaları oluşturur. Örneğin deniz tabanının sadece bir metre yükselmesi bile, 200x100 km’lik bir alanda Wembley Stadyumu’nun 17.5 milyon katı hacminde suyu hareket ettirebilir.

Bu su kütlesi, okyanus yüzeyinde neredeyse fark edilmeden 700 km/saat (yaklaşık 440 mil/saat) hızla ilerler. Ancak kıyıya yaklaştıkça yavaşlar ve yüksekliği artar. Bu, sahil şeridini yutan dev su duvarlarına neden olabilir.

KRUVAZİYERLER AÇIĞA ÇEKİLDİ

Hawaii gibi uzak noktalarda tsunami dalgaları fark edilmeden geçebilir. Nitekim bir kruvaziyer gemisi, güvenlik amacıyla hızla açık denize çekildi. Uzmanlara göre bu, tsunami dalgalarının açık denizde gemiler tarafından çoğu zaman hissedilmemesinin tipik bir örneği.

Kamçatka’daki depremin derinliği ve deniz tabanında nispeten daha az ani bir yer değiştirme yaratması nedeniyle bazı ülkeler tsunami dalgaları kıyılarına ulaşmadan önce uyarılarını geri çekti.

Jeologlara göre bu olay, her büyük depremin aynı düzeyde tsunami yaratmayabileceğini gösteren önemli bir örnek oldu.