Dev hava yastığı uçak kazalarını önleyebilir mi?

Hindistan’ın Ahmedabad kentinden Londra’ya gitmek üzere havalanan bir Air India uçağı, kalkıştan yalnızca 30 saniye sonra havada felakete sürüklendi. Yakıt kontrol anahtarlarının kalkış sonrası bilinmeyen bir şekilde kapatılmasıyla motorlara yakıt akışı kesildi, uçak tüm gücünü kaybetti. Pilotların kokpitteki panik dolu diyalogları kayıtlara yansıdı. Yapılan zorunlu inişte uçakta bulunanlardan yalnızca biri hayatta kaldı. Bu olay, son 10 yılın en büyük havacılık felaketi olarak kayıtlara geçti.

TRAJEDİDEN DOĞAN FİKİR: “REBIRTH”

Bu kazanın ardından Hindistan’daki Birla Teknoloji ve Bilim Enstitüsü’nde görev yapan iki mühendis, havacılık güvenliğinde çığır açacak bir projeye imza attı. Eshel Wasim ve Dharsan Srinivasan’ın geliştirdiği “REBIRTH” (Yeniden Doğuş) adını taşıyan sistem, uçakların gövdesine monte edilen yapay zekâ kontrollü dev hava yastıklarıyla yolculara ikinci bir şans vermeyi amaçlıyor.

Mühendisler, projenin çıkış noktasını şu sözlerle anlatıyor: “Annem günlerce uyuyamadı. Yolcuların o çaresizliği, kurtuluş imkânının olmaması bizi derinden etkiledi. REBIRTH aslında mühendislikten daha fazlası; bu bir yasın, bir kaybın yanıtı.”

DEV HAVA YASTIKLARI VE YAPAY ZEKÂ KONTROLÜ

Sistemin çalışma prensibi şöyle:

- Uçakta yerleştirilen sensörler sürekli olarak irtifa, hız, motor durumu ve pilot tepkilerini izliyor.

- Yapay zekâ, 3 bin fitin altında bir çarpışmanın kaçınılmaz olduğunu belirlerse, 2 saniyeden kısa sürede dev hava yastıkları devreye giriyor.

- Uçağın burun, karın ve kuyruk bölgelerinden açılan çok katmanlı yastıklar, darbenin şiddetini yüzde 60’a kadar azaltabiliyor.

- Motorlar çalışır durumdaysa sistem otomatik olarak ters itişi devreye sokarak uçağın hızını yüzde 8–20 oranında düşürüyor.

- Çarpışma sonrası kızılötesi sinyal, GPS koordinatları ve ışık sistemleri devreye girerek enkazın kurtarma ekiplerince hızlıca bulunmasını sağlıyor.

Wasim ve Srinivasan, simülasyon sonuçlarının umut verici olduğunu, 1:12 ölçekli bir prototip ürettiklerini ve şimdi daha büyük çaplı testlere hazır olduklarını söylüyor.

UZMANLAR TEMKİNLİ

Havacılık güvenliği uzmanı Jeff Edwards ise temkinli: “Fikir ilgi çekici ama bu sistemin gerçek hayatta ne kadar işe yarayacağı, özellikle de ağırlık sorunu hâlâ büyük bir soru işareti. 272 tondan ağır bir uçağı koruyacak yastıkların boyutu ve ağırlığı ciddi dezavantaj yaratabilir.”

HAVACILIKTA SIRA DIŞI GÜVENLİK ÖNERİLERİ

REBIRTH, havacılık dünyasında son yıllarda gündeme gelen sıra dışı güvenlik projelerinden sadece biri. Daha önce küçük uçaklarda dev paraşütler, NASA’nın finanse ettiği “kendini onaran uçak kaplaması” ve hatta Airbus’ın 11 Eylül sonrası geliştirdiği “kokpitte saldırganı dışarı fırlatma tuzağı” gibi radikal fikirler ortaya atılmıştı. Ancak bunların çoğu kâğıt üzerinde kaldı.

REBIRTH ise 2025 James Dyson Ödülü’ne aday. Kazanması hâlinde mühendisler, 40 bin dolarlık ödül ile projeyi daha ileriye taşımayı hedefliyor.