Çinli astronotlar uzayda mahsur kaldı

Çin İnsanlı Uzay Ajansı (CMSA), hasarlı kapsülün yerine insansız bir uzay aracının gönderileceğini, ancak incelemeler sürdüğü için net dönüş tarihi açıklanmadığını duyurdu. Buna karşın uçuş bildirimleri, 25 Kasım’da yeni bir Shenzhou kapsülünün fırlatılması için hazırlık yapıldığını gösteriyor.

UZAYDA KRİTİK BEKLEYİŞ

Shenzhou-20 kapsülü, normalde Tiangong’daki önceki taykonot ekibini Dünya’ya geri getirecekti. Ancak araç, kasım ayı başında “küçük bir uzay çöpü parçasının” çarpması sonucu gözlem pencerelerinden birinde çatlak oluşunca riskli ilan edildi. Çinli yetkililer, 5 Kasım’da planlanan dönüşü güvenlik gerekçesiyle erteledi.

Yapılan değerlendirmelerin ardından Shenzhou-20, Shenzhou-21 ekibi için acil durum aracı olarak da yeterince güvenli görülmeyince, önceki üç kişilik ekip bu kapsülle Dünya’ya döndü. Böylece istasyonda yalnızca Zhang Lu, Wu Fei ve Zhang Hongzhang kaldı ve Tiangong tarihinde ilk kez istasyonda görev yapıp da aktif dönüş aracı olmayan bir mürettebat ortaya çıktı.

Yeni kapsülün Shenzhou-22 adıyla, 25 Kasım’da insansız olarak fırlatılıp Tiangong’a kenetlenmesi bekleniyor. Planlandığı gibi giderse, üç taykonotun normal görev sürelerinin sonunda Dünya’ya dönüşü bu araçla gerçekleşecek.

CMSA, istasyondaki stoklar ve yaşam destek sistemleri açısından “acil bir tehlike” olmadığını vurgulasa da, olası bir yangın, ani basınç kaybı ya da tıbbi acil durumda mürettebatın hazır bir “kaçış kapsülü” olmadan bulunması uzmanları endişelendiriyor. Analistler, bunun Çin insanlı uzay programı için eşi görülmemiş bir durum olduğunun altını çiziyor.

İKİNCİ ‘MAHSUR’ VAKASI

Tiangong’daki kriz, son iki yılda astronotların “uzayda mahsur kalması” olarak yorumlanan ikinci olay oldu. 2024’te Boeing’in Starliner uzay aracıyla Uluslararası Uzay İstasyonu’na giden NASA astronotları Butch Wilmore ve Suni Williams’ın sekiz gün sürmesi planlanan görevi, araçtaki teknik arızalar nedeniyle dokuz aya uzamıştı.

Starliner’daki helyum sızıntıları ve itki sistemi sorunları nedeniyle NASA, astronotları aynı araçla geri göndermeyi “fazla riskli” bularak, onları SpaceX’in Dragon kapsülüyle Dünya’ya indirme kararı aldı. İkili, bu yıl mart ayında Florida açıklarına başarıyla iniş yaptı.

RAND Corporation’da kıdemli mühendis olan Jan Osburg, yapılan değerlendirmede hem Starliner hem de Tiangong olaylarının “büyük bir uyarı niteliğinde” olduğunu söylüyor. Ona göre, giderek artan ticari ve ulusal uzay uçuşları çağında, acil durum kurtarma görevleri için ortak standartlar ve “uzayda arama-kurtarma” sistemleri geliştirilmesi gerekiyor.

UZAY ÇÖPLÜĞÜ ALARMI

Tiangong’daki krizin fitilini ateşleyen şey de yine uzay çöplüğü oldu. Dünya yörüngesinde onlarca yıllık görevlerden kalan roket parçaları, eski uydular ve çarpışmalardan saçılan kırıntılar, yeni nesil istasyonlar ve uzay araçları için giderek büyüyen bir tehdit oluşturuyor.

2021’de Uluslararası Uzay İstasyonu’nun robot kolu bir parçacık tarafından delinmiş, istasyon da son yıllarda birkaç kez manevra yaparak çarpışmayı önlemek zorunda kalmıştı.

Shenzhou-21 mürettebatı için şu an en büyük soru, yeni kapsülün sorunsuz şekilde Tiangong’a ulaşması ve görev sonunda güvenli bir dönüş sağlaması. Uzmanlar, Tiangong’daki üçlünün kısa vadede hayati bir tehlike içinde olmadığı konusunda hemfikir, ancak her iki “mahsur kalma” olayının da, insanlı uzay uçuşunun ne kadar kırılgan olduğunu bir kez daha hatırlattığını vurguluyor.