Bu gezegende zaman daha hızlı akıyor

Bu çalışma, özellikle gelecekteki insanlı Mars görevlerinde “gezegenler arası ortak zaman” ihtiyacını daha somut hale getiriyor: Dünya’daki UTC (Eşgüdümlü Evrensel Zaman) gibi, Mars için de ölçeklenebilir ve hassas bir zaman standardı fikri masada.

MARS SAATİ NEDEN HIZLI?

İşin temelinde Einstein’ın genel görelilik kuramının öngördüğü kütleçekimsel zaman genişlemesi var: Kütleçekimi güçlü olan bölgelerde zaman, dışarıdan bakıldığında daha “yavaş” akar. Mars’ın kütlesi Dünya’ya göre oldukça düşük olduğu için yüzey kütleçekimi de daha zayıf; bu da Mars’ta “bir saniyenin” Dünya’dakinden çok küçük bir miktar daha kısa sürmesi anlamına geliyor.

Benzer bir durum günlük hayatımıza zaten girmiş durumda: GPS uydularındaki atom saatleri, Dünya yüzeyindeki saatlere göre net olarak daha hızlı çalışıyor; sistem bu farkı düzeltmeden konumlama hataları hızla büyüyor. Mars’a gelince tablo daha da karmaşık: Hesaplara göre fark sabit değil; Mars’ın Güneş çevresindeki daha eliptik (daha dışmerkez) yörüngesi nedeniyle bu günlük fark bir Mars yılı boyunca 266 mikrosaniye civarında artıp azalabiliyor.

Üstelik Mars’ın “günü” de Dünya’dan uzun: Kızıl Gezegen’in kendi ekseni etrafındaki dönüşü Dünya’ya göre yaklaşık 40 dakika daha fazla sürüyor. Mars yılı ise yaklaşık 687 gün. Yani hem saatler farklı çalışıyor, hem de “takvim” farklı işliyor.

NEDEN ŞİMDİ ÖNEMLİ?

Bugün için 477 mikrosaniye kulağa “göz kırpması bile değil” gibi geliyor. Ama gezegenler arası görevlerde işler milisaniyelerden bile küçük hatalara tahammül etmeyebiliyor. Bir rover’ın konumunu metre hassasiyetinde tutmak, iniş sırasında araçların birbirini doğru zamanda doğru pencerede görmesi, Dünya’dan gönderilen komutların doğru zaman damgasıyla işlenmesi… Bunların hepsi, ortak bir zaman çerçevesi olmadan daha kırılgan hale geliyor.

Araştırmacıların hedefi de burada: Dünya’daki UTC’ye benzer şekilde, Ay için geliştirilen standartların ardından Mars için de yüksek hassasiyetli, sürdürülebilir bir “gezegensel zaman” yaklaşımı kurmak. Kâğıt üzerinde küçük görünen mikrosaniyeler, Mars’ta kurulacak iletişim ve navigasyon altyapısı büyüdükçe “bütçesi en pahalı hata” kalemlerinden birine dönüşebilir.