Böbrek taşlarına ‘yapay zeka’ tedavisi

Şiddetli ağrılara neden olabilen böbrek taşları için İstanbul Üniversitesi’nde yeni bir tedavi yöntemi geliştirildi. Yapay zeka modelinin eğitilmesiyle geliştirilen bu sistem, işlem sırasında hastanın sağlıklı dokularına zarar vermemeyi ve ameliyat sonrası komplikasyonları azaltmayı amaçlıyor. ‘Robo Taş AI’ isimli 7 kişilik ekibin kaptanı Op. Dr. Rifat Burak Ergül öncülüğünde bu yıl TEKNOFEST’e katılan takım, ‘İnsanlık Yararına Teknoloji Yarışması’nda 3 bin 216 başvuru arasından 2’nci olmayı başardı. Takımın danışman hocası İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tzevat Tefık, projeyi şöyle anlattı:

HER YÜZ KİŞİDEN 10’UNDA GÖRÜLÜYOR
“2015 yılından beri böbrek taşlarıyla uğraşıyorum. Dünya genelinde her yüz kişiden 10’ununda mutlaka böbrek taşı oluyor. Ayrıca bir hastada ömrü boyunca sadece bir kez taş oluşmuyor. Taş bir kere olduğunda 1 yıl içinde yüzde 10, 5 yıl içinde yüzde 35, 10 yıl içinde yüzde 50 oranında yeniden oluşma riski var. Günümüzde böbrek taşlarına uygulanan tedavi yöntemlerinden en sık tercih edileni idrar kanalından böbreğe girilerek lazerle gerçekleştirilen işlem. Biz de 2015 yılından beri bu tedavi yöntemini sıklıkla kullanıyoruz. Bu yöntemde böbrek içerisine giriyoruz ve taşı görerek kırmaya başlıyoruz. Lazer çubuğuyla yaptığımız bu işlemin bir dezavantajı var. İşlem sırasında hasta doğal olarak sürekli nefes alıp veriyor. Her nefes alışverişinde böbrek ve haliyle içindeki taş hareket edip konum değiştiriyor. Bu yüzden de işlem sırasında lazerle o taşı yakalamaya çalışıyoruz. Bazen de lazer çubuğunun ucu bu nedenle sağlıklı dokuya vuruyor ve kanamaya sebep olabiliyor.

Arka sıra: (Sol) Ozan Günceler, Nteniz Chamoip, Op. Dr. Rifat Burak Ergül, Dr. Arda Tunç Aydınoğlu, Dr İlker Teke, Levent Beyhan.
Ön sıra: (Sol) Ahmet Sinan Kabakçı, Prof. Dr. Tzevat Tefik

YAPAY ZEKA DOKU İLE TAŞI AYIRT EDİYOR
Yaklaşık 2 yıl önce doku ve taş ayrımını yapabilecek bir teknoloji geliştirebilir miyiz diye düşündük ve sistemimiz üzerinde çalışmaya başladık. Önceki işlemlerimizden aldığımız 2 bin 520 kare ile yapay zekayı eğittik. Bu sayede işlem sırasında taş ile dokunun ayırt edilmesini amaçladık. Şu an yapay zeka bize işlem sırasında ‘burada taş, burada doku var’ diyor. Taşı yeşil, dokuyu ise kırmızı olarak işaretliyor. Bu daha az tecrübeli kişiler için de önemli bir adım. Çünkü işlem sırasında kimi zaman çok fazla kanamalı ya da görüntünün net olmadığı bulanık bir ortam olabiliyor. Haliyle doku ve taş ayırt edilemeyebiliyor.

DOĞRULUK ORANI YÜZDE 90’IN ÜSTÜNDE
Yaptığımız insansız testlerde doğruluk oranımız yüzde 92,2 oldu. Bu çalışmamızı geçtiğimiz yıl Amerika’da düzenlenen üroloji kongresinde de sunduk. Oldukça ilgi topladı ve bizimle çalışmak isteyenler oldu. Geliştirdiğimiz bu sistem cerrahi müdahalelerde kullanılan robotik sistemlere entegre edilecek. Bir sonraki adımda sistemimiz taş kırma işlemini otomatik olarak kendi yapacak. Yani yapay zeka taşı belirledikten sonra lazerin ilgili noktaya kendiliğinden müdahale etmesini sağlayacak. Dokuya geldiğinde de yine kendi kendine duracak. Böylece hastanın işlem sırası ve sonrasında daha rahat etmesi sağlanırken aynı zamanda iyileşme ve hastanede kalış süresi azalabilecek. İlerleyen süreçte de bu sistemi, cerrahı asistan gibi yönlendirecek şekilde geliştirmeyi planlıyoruz. Bu çalışmamızın 5 ile 10 yıl sonra kullanılmaya başlanacağını ön görüyoruz.”