ABD’nin uzay uçağı X-37B “kuantum navigasyon” testi için hazırlanıyor

Her uçuşunda farklı deneylere ev sahipliği yapan X-37B, bu kez tarihe geçebilecek bir teknoloji testine sahne olacak: kuantum ataletsel sensör (quantum inertial sensor).

GPS’E ALTERNATİF TEKNOLOJİ

Bugün hayatımızın vazgeçilmezi haline gelen GPS, cep telefonlarından uçaklara, gemilerden lojistik sektörüne kadar sayısız alanda kullanılıyor. Ancak GPS her yerde çalışmıyor. Uzayın derinliklerinde sinyal alınamıyor, denizaltılarda kullanılmıyor ve savaş ya da kriz anlarında kolayca karartılabiliyor veya yanıltılabiliyor.

İşte bu nedenle bağımsız çalışabilen, sinyal gerektirmeyen bir navigasyon sistemi kritik önem taşıyor. X-37B’de test edilecek kuantum sensör, bu alanda devrim yaratabilir.

KUANTUM FİZİĞİ İLE YÖN BULMA

Klasik ataletsel navigasyon sistemleri (INS) hızlanma ve dönüşleri ölçerek aracın hareketini tahmin ediyor. Ancak zamanla küçük hatalar birikerek konum bilgisini bozuluyor ve yeniden GPS gibi dış sinyallerle düzeltilmesi gerekiyor.

Kuantum teknolojisi burada devreye giriyor. X-37B’nin taşıyacağı sensör, atomları neredeyse mutlak sıfır sıcaklığına kadar soğutarak dalga gibi davranmalarını sağlıyor. Lazerlerle atomların iki farklı yol izlemesi sağlanıyor, sonra bu yollar birleştiriliyor. Ortaya çıkan girişim deseninde en küçük hareket değişiklikleri bile iz bırakıyor. Böylece klasik sistemlere göre kat kat daha hassas ve sinyal bağımsız bir navigasyon mümkün oluyor.

İLK KEZ GERÇEK GÖREVDE

NASA’nın Cold Atom Laboratory ve Almanya’nın MAIUS-1 misyonları daha önce atom interferometrelerini uzaya göndermişti, ancak bunlar bilimsel denemelerle sınırlıydı. X-37B ise ilk kez bu teknolojiyi uzun süreli ve pratik bir navigasyon çözümü olarak deneyecek.

Başarılı olursa, hem askeri operasyonlarda GPS’in devre dışı kaldığı senaryolarda hem de Ay, Mars ve derin uzay görevlerinde yeni bir çağ başlayabilir.

DÜNYADA YARIŞ HIZLANDI

ABD, Çin ve İngiltere başta olmak üzere birçok ülke kuantum navigasyon alanına milyarlarca dolar yatırım yapıyor. 2024’te Boeing ve AOSense, kuantum ataletsel sensörleri ilk kez bir yolcu uçağında test ederek 4 saat boyunca GPS’siz uçuş gerçekleştirmişti. Aynı yıl İngiltere de ticari bir uçakta kendi denemesini kamuoyuna duyurdu.