3I/ATLAS beklenenden hızlı parlaklaşıyor

3I/ATLAS son bir aydır Dünya’dan bakıldığında Güneş’in hemen arkasında kaldığı için yer teleskoplarıyla izlenemiyordu. Lowell Gözlemevi’nden Qicheng Zhang ile ABD Deniz Araştırmaları Laboratuvarı’ndan Karl Battams, çözümü Güneş’in koronası için tasarlanan uydularda buldu. STEREO-A, SOHO ve GOES-19 üzerindeki koronagraflar, kuyrukluyıldızın bu kritik dönemdeki dönüşümünü saniyeler mertebesinde pozlarla yakaladı. GOES-19 görüntülerinde 3I/ATLAS, gökyüzünde yaklaşık dört yay dakikası genişliğinde belirgin bir komaya sahip “genişlemiş” bir cisim olarak çözülerek Güneş ısısıyla güçlü şekilde gaz ve toz saldığını doğruladı

Science Alert haberine göre renk ölçümleri, kuyrukluyıldızın Güneş ışığından daha mavi göründüğünü ortaya koyuyor. Normalde toz hakim olduğunda ışık kırmızıya kayar; 3I/ATLAS’ta görülen mavi ton, görünür parlaklığa gaz emisyonlarının ciddi katkı verdiğini gösteriyor. Önceki çalışmalar tozun kırmızımsı olduğunu işaret etmişti; yeni verilerdeki maviye kayma, siyanür (CN) ve olası amonyak (NH₃) emisyon bantlarıyla açıklanıyor. Bu da, yüzey altındaki uçucu rezervlerin beklenenden daha kolay serbest kaldığını ya da taze yüzeylerin açığa çıktığını düşündürüyor. 

PERİHELİONDAN SONRA SIRA YER TELESKOPLARINDA

3I/ATLAS 29 Ekim’de Güneş’e en yakın noktasına ulaştı. Araştırma ekibinin hesaplarına göre bu sırada parlaklık yaklaşık 9. kadire erişmiş olabilir; bu değer, küçük amatör teleskoplarla gözlenebilecek bir eşik. Kasım ve Aralık’ta Güneş’in arkasından çıkarak karanlık gökyüzüne dönen kuyrukluyıldız, artık yer tabanlı teleskopların menziline giriyor. Profesyonel gözlemevleri; parlaklık eğrisi, renk indeksleri ve gaz çizgileri üzerinden cismin bileşimini ve etkinliğini daha net ortaya koyabilecek.

Bilim insanları hızlı parlaklaşmanın nedenini kesinleştirmek için yeni verileri bekliyor. Olası açıklamalar arasında, alışılmadık bileşim, yüksek yaklaşım hızı, yıldızlararası yolculukta edinilmiş gevrek/kırılgan yüzey tabakaları ve hatta kısmi parçalanma senaryosu bulunuyor. Benzer şekilde, geçmişteki iki yıldızlararası ziyaretçi olan 2017’deki 1I/‘Oumuamua ve 2019’daki 2I/Borisov da standart kalıpların dışına çıkan davranışlar sergilemişti. 3I/ATLAS, bu kısa “konuk listesi”ne, özellikle gaz emisyonlarının baskın olduğu bir örnek olarak yeni bir halka ekliyor. 

NEDEN ÖNEMLİ?

Kuyrukluyıldızın Güneş’e tepkisi, Güneş Sistemi dışında oluşmuş buz ve tozların nasıl davrandığına dair doğrudan bir pencere açıyor. Parlaklık-renk değişimi ile komanın büyümesi, uçucuların dağılımını ve yüzeyin termal/fiziksel özelliklerini ortaya koyacak; bu da yıldızlararası maddelerin çeşitliliği ve gezegen oluşum modelleri için kritik veri anlamına geliyor. Kısacası 3I/ATLAS, hem amatör gözlemciler hem de profesyoneller için yılın en dikkat çekici gök olaylarından birine dönüşmüş durumda.